Drugi Sfinks nad Płaskowyżu w Gizie?
Dr Reda Abdel Halim
Czy drugi Sfinks na Płaskowyżu w Gizie rzeczywiście istnieje?
Często chodzę koło piramid na Płaskowyżu w Gizie. Przyglądam się na różnym formom skalnym tam istniejącym. Ale kiedyś, patrząc na jedną z wyrzeźbionych formacji skalnych zadałem sobie pytanie na temat możliwości istnienia drugiego Sfinksa na terenie Trzech Piramid w Gizie. Ta ciekawie wyrzeźbiona formacja skalna znajduje się w pobliżu Piramidy Chefrena i grobowców jego synów około 250 metrów od oryginalnego, pierwszego Sfinksa (tak będę go tutaj nazywał).
Kiedy patrzy się na tę wspomnianą formację skalną z pewnej odległości, tylko jedna jej strona, jeden bok ma kształt czegoś, co możemy nazwać „drugim Sfinksem”. Dlatego ma się wrażenie, że „drugi Sfinks” z jakiegoś powodu nie został „ukończony”. Jego druga strona, czy „drugi bok” jest ukryty lub zasłonięty stwardniałym pisakiem lub… rzeczywiście praca nad nim została z jakiegoś powodu przerwana z powodu wydarzeń, które miały miejsce z zamierzchłych czasach, kiedy ów „drugi Sfinks” był tworzony przez starożytną cywilizację. Jego „głowa” jest ponadto bardzo zniszczona przez czas, ale mimo wszystko można zauważyć znaczące podobieństwa pomiędzy pierwszym i „drugim Sfinksem”.
Ogólna lokalizacja obydwu Sfinksów na terenie Trzech Piramid w Gizie
Jak wiadomo Sfinks jest figurą mitycznego stworzenia przedstawiającego lwa z twarzą człowieka, wyrzeźbioną w wapieniu. Możliwe jest, że oryginalna rzeźba była pokryta wapienną, kolorową osłoną. Pozostałości oryginalnego koloru można jeszcze zauważyć na pierwszym Sfinksie, za jednym jego uchem.
Obydwa Sfinksy znajdują się we wschodniej części Płaskowyżu w Gizie. Pierwszy Sfinks uważany jest za Strażnika Płaskowyżu, ale…. czy był rzeczywiście tylko jeden Strażnik? „Drugi Sfinks” znajduje się po południowej stronie causeway (drogi) wiodącej do piramidy Chefrena. Na północ od „drugiego Sfinksa” są grobowce dzieci faraona Chefrena, a po południowej stronie znajduje się – grobowiec królowej Khentakus, żony Chefrena oraz matki faraona Mykerinosa, budowniczego trzeciej piramidy w Gizie.
Rozmiary „drugiego Sfinksa”
Obydwa Sfinksy są najstarszymi, znanymi ogromnymi rzeźbami, wyrzeźbionymi w naturalnej skale wapniowej. Mają około 73.5 metra długości mierzone od przednich łap do ogona. Długość łap „drugiego Sfinksa” ma około 15 metrów a szerokość całego „ciała” wynosi 19.3 metra, mierzone na powierzchni pamiętając, że „druga strona” tego Sfinksa jest ukryta. Po uporządkowaniu i oczyszczeniu tego terenu – te pomiary mogą być zupełnie inne. Jeśli chodzi o wysokość „drugiego Sfinksa”, to od poziomu podłoża do czubka głowy jest to około 20 metrów.
Kształt „drugiego Sfinksa”. Strona południowa. Zdjęcie: Andrzej Wójcikiewicz
Egiptolodzy twierdzą że starożytni Egipcjanie stworzyli posągi obydwu Sfinksów w czasach panowania faraona Chefrena, budowniczego Drugiej Piramidy, syna faraona Cheopsa. Wielu naukowców nie zgadza się z tą teorią uważając, że kapłani widzieli posągi obydwu Sfinksów długo przed czasami faraona Chefrena i że obydwie rzeźby stworzone były w czasach o wiele wcześniejszych. Niemniej jednak, w tym artykule nie chodzi o wiek Sfinksa lecz o fakt, czy tzw. „drugi Sfinks” rzeczywiście jest pozostałością rzeźby stworzonej równolegle ze znanym wszystkim oryginalnym Sfinksem.
Spójrzmy jednak na następujące fakty: rzeźba pierwszego Sfinksa zwrócona jest w kierunku wschodnim. „Drugi Sfinks” jest zwrócony na zachód. Mogło to oznaczać, że obydwie rzeźby symbolizowały ochronę okolic Płaskowyżu w Gizie patrząc w obydwu kierunkach: na wschód i na zachód oraz ochronę całego kraju egipskiego przez boga RAA (RAA Hur Akhty).
Dr Reda i dr Adam Szynkiewicz przy „drugim Sfinksie”. Zdjęcie: Andrzej Wójcikiewicz
Historia badań Sfinksa
Pierwszym egipskim egiptologiem, który badał okolice pierwszego Sfinksa był Selim Hassan. Napisał też pierwszą książkę dotyczącą wykopalisk wokół Sfinksa. Zauważył, że na powierzchni samej rzeźby jest wiele dodatkowych warstw, które były tam umieszczone w czasach grecko-rzymskich, około lat 306-284 p.n.e.
Francuzi rozpoczęli swoje pierwsze badania w czasach Napoleona, kiedy to cała rzeźba Sfinksa zaczęła być odkopywana. Francuski egiptolog Mariette Pasha był pierwszym, który – po oczyszczeniu – znalazł wejście z tyłu Sfinksa.
Bardzo zniszczona „głowa” „drugiego Sfinksa. Zdjęcie: Andrzej Wójcikiewicz
Trudno nie zauważyć, że istnieją pewne wyraźne podobieństwa między obydwoma Sfinksami. Droga od „drugiego Sfinksa” również wiedzie w kierunku piramidy faraona Chefrena. Kiedy porównamy niektóre wymiary pierwszego Sfinksa i widoczne części „drugiego Sfinksa” podobieństwa są ewidentne:
Drugi Sfinks Pierwszy Sfinks
Całkowita długość: 71.50 m 73.5 metry
Długość łap: 15 m 20.0 metrów
Wysokość do najwyższego punktu: 20 m 20.0 metrów
Należy zauważyć, że pomiary „drugiego Sfinksa” zostały wykonane z pewnym przybliżeniem, ze względu na fakt, że zniszczenia widocznych części tego Sfinksa są bardzo duże. Jeśli chodzi o „obudowę” „drugiego Sfinksa”, znalezione zostały pozostałości tej obudowy w formie kamiennych bloków, znajdujących się w odległości około 5 metrów od rzeźby.
Sama figura „drugiego Sfinksa” została wyrzeźbiona w jednolitym bloku wapienia podobnie, jak to miało miejsce w przypadku pierwszego Sfinksa. Niemniej jednak wielu badaczy twierdzi, że ten kształt jest tylko pozostałością po starych kamieniołomach, używanych do wycinania kamieni wapiennych potrzebnych do budowy znajdujących się w pobliżu grobowców i dlatego kształt „drugiego Sfinksa” jest całkowicie przypadkowy. W związku z tym nie ma on żadnego połączenia z oryginalnym Sfinksem. Ale czy to rzeczywiście „czysty przypadek”?
Po dokładniejszych badaniach natury kamienia można założyć, że „drugi Sfinks” jest bardzo zbliżony do oryginalnego pierwszego Sfinksa. Ponadto Selim Hassan znalazł i oczyścił dużą Stellę wykonaną z czerwonego granitu, na szczycie której można zauważyć wyrzeźbione postacie dwóch Sfinksów, zwróconych w dwóch kierunkach. Jest ona nazwana „Stellą snów” (Dream Stella). Jest to Stella pochodząca z czasów króla Thotmosa Czwartego, z XVIII Dynastii Nowego Królestwa. Ta Stella może sugerować, że w starożytnych czasach „drugi Sfinks” rzeczywiście istniał na terenie Trzech Piramid w Gizie.
W moich własnych badaniach rozpocząłem opisywanie i pomiary ścian oraz wnętrza otworów znajdujących się w południowym, odkrytym boku „drugiego Sfinksa”. Mogły one stanowić wejścia wiodące wewnątrz oryginalnej struktury wapiennej skały. Znalazłem dziesięć (10) takich otworów.
Chciałem również nadmienić, że podzieliłem się moimi obserwacjami z misją Uniwersytetu w Pensylwanii pracującą pod kierunkiem znanego archeologa, dra Marka Lehnera, który w latach 1966-1988 oczyszczał okolice grobowca królowej Khentakus, znajdującego się bardzo blisko „drugiego Sfinksa”. W późniejszym czasie, jako inspektor odpowiedzialny za teren Trzech Piramid, zdecydowałem się na wstawienie żelaznych drzwi przy niektórych wejściach, aby ochronić ich wnętrza przed dalszą dewastacją, szczególnie ze strony turystów używających te wejścia do innych celów niż turystyka.
Owe dziesięć wejść (otworów) można opisać w następujący sposób:
Wydrążenie (otwór) nr 1:
Ma około 1.65 metra wysokie i około 80 cm szerokie. Ma kierunek ze wschodu na zachód.
Wydrążenie (otwór) nr 2:
Ma wstawione żelazne, okratowane drzwi, ale można widzieć środek tego wejścia. Badania wykazały, że są tam dwa dodatkowe wydrążenia w ścianach i dodatkowe wydrążenie w prawej ścianie. Jest tam również tunel wypełniony piaskiem.
Dr Reda przy otworze nr 2. Zdjęcie: dr Reda Abdel Haleem
Wydrążenie (otwór) nr 3:
Ma kształt nierówny, zbliżony do owalnego.
Wydrążenie (otwór) nr 4:
Ma zainstalowane dwa żelazne, okratowane drzwi: jedne z frontu i drugie – pod drugiej stronie.
Wydrążenie (otwór) nr 5:
Zawiera szyb, charakteryzujący się widocznym pęknięciem w „ciele” „drugiego Sfinksa” – zaczynającego się od samej góry.
Żelazne drzwi przy wejściu nr 4.. Zdjęcie: dr Reda Abdel Haleem
Wydrążenie (otwór) nr 6:
Badając wnętrze można zauważyć długie pomieszczenie z bocznymi drzwiami w kierunku wschodnim, prowadzącym do pomieszczenia znajdującego się po prawej stronie.
Wydrążenie (otwór) nr 7:
Nie posiada żelaznych drzwi i to pomieszczenie jest wypełnione piaskiem pomieszanym z drobnym popiołem i kawałkami kamieni. Ewidentnie wymaga oczyszczenia.
Wydrążenie (otwór) nr 8:
Miało puste drzwi. W środku prawdopodobnie istnieje szyb w pobliżu ściany znajdującej się na przeciwko wejścia. Szyb jest wypełniony kamieniami zasłaniającymi pęknięcia i otwory. Wygląda na to, że ten wschodni Sfinks był znany od bardzo dawna.
Wydrążenie (otwór) nr 9:
Posiada szerokie drzwi z wewnętrznym korytarzem oraz bocznym korytarzem w kształcie wewnętrznego szybu, znajdującego się po prawej stronie pomieszczenia, które jest w pobliżu miejsca, gdzie znajduje się „głowa” „drugiego Sfinksa”.
Wydrążenie (otwór) nr 10:
Posiada schodzący korytarz, z otworem o nierównym kształcie. Ten otwór znajduje się dokładnie pod „głową” rzeźby.
Otwory w „drugim Sfinksie. Zdjęcie: dr Reda Abdel Haleem
Prezentację na temat moich badań związanych z „drugim Sfinksem” przedstawiłem dla grona naukowców i archeologów podczas konferencji naukowej na Uniwersytecie Zagazig w marcu 2016 roku. Praca moja została przyjęta i opublikowana w pismach naukowych w Egipcie i w Iraku.
Jest rzeczą ewidentną, że potrzebne są dalsze badania tego rejonu na Płaskowyżu w Gizie, aby dowiedzieć się więcej na temat tego fascynującego tematu. Być może powinna być stworzona egipska lub międzynarodowa misja badawcza, aby dokładniej zbadać ten rejon i znaleźć odpowiedzi na szereg pytań, z których jedno jest pytaniem glównym: czy rzeczywiście na terenie Trzech Piramid w Gizie istnieją dwa Sfinksy?
Dokładne umiejscowienie obydwu Sfinksów
Poszukiwanie odpowiedzi
Pytania, na które przyszłe badania powinny znaleźć odpowiedź są następujące:
* Czy kształt odcinka, który nazywamy „drugim Sfinksem” jest tylko przypadkową formacją skalną, czy też teoria dotycząca istnienia „drugiego Sfinksa” ma naukowe uzasadnienie?
* Czy „drugi Sfinks” (jeśli istnieje”) jest tylko „nieukończoną” rzeźbą wykonaną macierzystej skale, gdzie tylko pół ciała Sfinksa został wyrzeźbiony, a praca nad drugą połową została z jakiegoś powodu przerwana?
* Czy jakiś kataklizm mógł przeszkodzić w budowie „drugiego Sfinksa” lub spowodował poważne zniszczenia?
* Czy istnieje druga strona „drugiego Sfinksa”? Czy jest to tylko skała czy też lub utwardzona ziemia, która może być usunięta, aby odsłonić cały korpus „drugiego Sfinksa”?
* Czy są pod „drugim Sfinksem” jakieś ukryte komnaty, tunele lub szyby, skrywające tajemnice sprzed wielu tysięcy lat?
Wykonanie prac oczyszczających i badań nieniszczących np. georadarem może łatwo odpowiedzieć na wiele z tych pytań i rozwiać tajemnicę związaną z istnieniem lub nieistnieniem tajemniczej formacji skalnej nazwaną tutaj „drugim Sfinksem”.
Dr Reda Abdel Haleem jest egiptologiem i archeologiem. Pracuje jako Dyrektor Generalny terenu Trzech Piramid w Gizie d.s. Public Relations. Jego specjalnością są piramidy mułowe oraz historia Egiptu z czasów grecko-rzymskich. W latach 2008-2009 pracował jako kierownik prac Egipsko-Polskiej Misji Archeologicznej na terenie nekropolii w Hawarze, na podstawie umowy pomiędzy Uniwersytetem w Kairze a Uniwersytetem Wrocławskim, finansowanej przez fundację z Polski. Jest również członkiem Rady polskiej Fundacji Wspierania Badań nad Ujawnianiem Wiedzy Starożytnej i Współczesnej „Mądrość Narodów”
